Op 15 November heeft de gemeenteraad van Haaksbergen ingestemd met het verlenen van de zogenoemde Verklaring van Geen Bedenkingen voor de zoutwinning in Haaksbergen. De vergunningen zijn hiermee nog niet rond. Het is nu aan het ministerie van EZK om de omgevingsvergunning en de winningsvergunningen te verlenen, dan kan Nobian echt van start. De werkgroep is uiteraard teleurgesteld dat de aangedragen argumenten niet voldoende zijn geweest om de gemeenteraad te overtuigen en gaat eerst ‘ontzouten’. Het waren intensieve maanden met bijzondere politieke inmengingen die zelfs bij de nationale pers niet onopgemerkt zijn gebleven. 

De Belangengemeenschap bedankt alle leden van de werkgroep voor hun enorme inzet en looft ook al wat al bereikt is. Het is werkgroep gelukt om een duidelijke stem te geven aan de zorgen en bedenkingen van alle betrokkenen. Van de direct omwonenden van de ‘fase 1’, maar ook de bewoners van de voorziene ‘fase 2′ & verder. Ook zijn er heel concrete resultaten bereikt, zoals de omgekeerde bewijslast, een nulmeting voor woningen, een schadefonds en het terugvloeien van winsten naar de omgeving, als is de uitwerking hiervan nog op zijn minst onduidelijk te noemen. 

De werkgroep zal haar kritische blik voortzetten in de stichting Laat Haaksbergen niet Zakken. Wie op de hoogte wil blijven van de stichting en haar activiteiten, volg onze Facebook en de nieuwsbrieven. Wil je zelf een bijdrage leveren? meld je aan via de BG. 

Op 15 November heeft de gemeenteraad van Haaksbergen ingestemd met het verlenen van de zogenoemde Verklaring van Geen Bedenkingen voor de zoutwinning in Haaksbergen. De vergunningen zijn hiermee nog niet rond. Het is nu aan het ministerie van EZK om de omgevingsvergunning en de winningsvergunningen te verlenen, dan kan Nobian echt van start. De werkgroep is uiteraard teleurgesteld dat de aangedragen argumenten niet voldoende zijn geweest om de gemeenteraad te overtuigen en gaat eerst ‘ontzouten’. Het waren intensieve maanden met bijzondere politieke inmengingen die zelfs bij de nationale pers niet onopgemerkt zijn gebleven. 

De Belangengemeenschap bedankt alle leden van de werkgroep voor hun enorme inzet en looft ook al wat al bereikt is. Het is werkgroep gelukt om een duidelijke stem te geven aan de zorgen en bedenkingen van alle betrokkenen. Van de direct omwonenden van de ‘fase 1’, maar ook de bewoners van de voorziene ‘fase 2′ & verder. Ook zijn er heel concrete resultaten bereikt, zoals de omgekeerde bewijslast, een nulmeting voor woningen, een schadefonds en het terugvloeien van winsten naar de omgeving, als is de uitwerking hiervan nog op zijn minst onduidelijk te noemen. 

De werkgroep zal haar kritische blik voortzetten in de stichting Laat Haaksbergen niet Zakken. Wie op de hoogte wil blijven van de stichting en haar activiteiten, volg onze Facebook en de nieuwsbrieven. Wil je zelf een bijdrage leveren? meld je aan via de BG. 

UPDATE OKTOBER 2023

Sint Isidorushoeve 1 november 2040

Vanochtend is Haaksbergen/Sint Isidorushoeve opgeschrikt door een aardbeving. De beving had een kracht van 2,1 op de schaal van Richter. Inwoners van Haaksbergen zijn geschrokken maar vooral boos en wijzen naar de zoutwinner. Zoutwinner Ozka, voormalig Nobian en tegenwoordig in Chinese handen, gaat eerst onderzoek doen naar de oorzaak van de beving en zegt ook te kijken naar de mogelijkheid dat de opslag van gas mede de oorzaak van de beving kan zijn. Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) deelt mede dat het nog te vroeg is voor conclusies en wil allereerst een aantal zaken uitsluiten. TNO sluit zich hierbij aan.

Zoutwinning in Haaksbergen staat al vanaf het begin ter discussie. Vijftien jaar geleden bij het begin van de boringen waren er gerede twijfels bij een groot deel van de bevolking. Maar de twijfel werd stelselmatig de kop ingedrukt door brute Haagse interventies en uiteindelijk werd toch besloten om naar zout te boren. Dat hier risico’s aan kleefden werd destijds onderkend maar net zo hard weer ontkend. Met de juiste voorwaarden moest veiligheid gegarandeerd zijn. Dat de Haaksbergse bevolking zich bedonderd voelt is ook niet zo gek. Twee jaar na start van de zoutwinning lagen er al drie nieuwe aanvragen in dit wingebied. Fase 2 om uit te breiden naar 24 winputten, fase 3 om uit te breiden naar 42 winputten en de derde aanvraag om alle putten uit te logen naar 2,1 miljoen kuub zout/put. Deze aanvragen leidden tot veel weerstand in de wijken Hassinkbrink en de Veldmaat (nu wel wakker omdat een deel van de winning in een ring om die wijken is gepland en ze toch al aan het zakken zijn met zijn allen) en natuurlijk weer in Sint Isidorushoeve waar de bewonerswerkgroep Laat de Hoeve niet zakken (LDHNZ) nieuw leven ingeblazen werd. De plaatselijke politiek beriep zich op afspraken uit het verleden als maximaal acht winputten en een maximale grootte van één miljoen kuub/put, maar had geen schijn van kans. Het Haagse lobbycircus trad in herhaling en het belang van de nieuwe eigenaar van Nobian werd centraal gesteld (en in het kielzog de verstandhouding met China). Alsmede het belang van mining voor de Nederlandse chemische industrie. Geopolitiek gezien stelt Nederland al niks voor en de ingezette uittocht van de chemische industrie zal alleen maar versneld worden als we zout niet voor een habbekrats aanbieden. Dit is nu eenmaal hoe economische belangen prevaleren boven het belang van lokaal belanghebbenden was het eindoordeel van het ministerie van EZK.

In 2036 was er opnieuw veel weerstand onder de Haaksbergse bevolking en nu was zelfs de Gemeenteraad unaniem tegen. De vrij gevallen cavernes werden van hogerhand toch bestemd als pilot voor opslag van aardgas. Mocht deze lukken dan kwam opslag van waterstof in beeld. Ondanks de beloftes dat deze cavernes nooit worden hergebruikt heeft het Ministerie van EZK hiertoe toch besloten. De energietransitie weegt nu eenmaal zwaarder dan een bewonersbelang, hoe vervelend dat ook is voor hen aldus minister van klimaat Wopke Hoekstra (D’66). Het paardenmiddel “Nationaal belang” werd hiervoor ingezet, nadat voormalig premier Mark Rutte als procesbegeleider hier niet succesvol was om eruit te komen met de lokale bestuurders. Dat er door zoutwinning al een bodemdaling was van >30 centimeter in tien jaar tijd, meer dan 150% overschrijding van de eerste modellen bij aanleg, werd door de verantwoordelijke instanties weg gewoven. De gevolgen van mijnbouw zijn namelijk nooit helemaal te voorspellen aldus SodM. TNO sloot zich hierbij aan.

Je kunt je afvragen waarom het lokale bestuur ooit ja heeft gezegd tegen zoutwinning! In 2024 lag er een pot met goud te wachten bij zoutwinning, groot €3,75 miljoen per jaar. De gebrekkige gemeentefinanciën werden toen aangegrepen door Nobian om smeergeld in de vorm van een “omgevingsfonds” in de ambtelijke molen te draaien. Vergunning voor geld? was toen een fameus protestdoek. Echter door de mindere zoutopbrengsten (de zoutlaag was minder goed dan gedacht) en de overname door Ozka is dit bedrag in de loop der jaren in eerste instantie minder en later niet meer uitgekeerd. De schermutselingen over een kettingbeding van deze afspraak bij overname, tussen de Gemeente Haaksbergen en voormalig Nobian, zijn op niets uitgelopen. Dat de Gemeente Haaksbergen uiteindelijk niets is opgeschoten met zoutwinning en als grote verliezer mag worden betiteld is wel duidelijk. Gedupeerde bewoners die de waarde van hun woningen zagen kelderen door aanhoudende verzakkingen. De grondposities voor woningbouw rondom het winningsgebied konden de prullenbak in en nieuwe grond voor uitbreiding moest duur worden aangekocht richting Enschede. Om nog maar niet te spreken over de langslepende procedures over planschade. Zoutwinning in Haaksbergen is verworden tot een chronisch hoofdpijndossier, ook wel “zoutmigraine” gaan heten. De leden van LDHNZ van het eerste uur blijken een vooruitziende blik te hebben gehad; “Nobian het zout en wie blieft met ’n prottel zitt’n.”

Bieproatn door werkgroep Laat De Hoeve Niet Zakken (verder te noemen LDHNZ)

Bovenstaande is natuurlijk allemaal fictief. Een blik in de toekomst, een luchtkasteel. Of is het een visioen met meer waarheden dan ons lief is en we nu onderkennen?

In het heden zijn we in een nieuw hoofdstuk beland. Althans zo voelt het. We hebben in dit dossier wederom te maken met zwaar geschut vanuit Den Haag en bijbehorende topdiplomatie. Opdracht van de verkenner en de begeleider is het proces van een besluit over zoutwinning te begeleiden. Waar gaat het volgens ons naar toe en hoe zijn we hier beland? Tijd voor een update.  

1 november 2023:

De nieuwe tijdslijn uitgezet door procesbegeleider Han ten Broeke is dat er woensdag 1 november, tijdens de Raadsvergadering van de Gemeente Haaksbergen, een besluit wordt genomen over het wel of niet definitief weigeren van de Verklaring van Geen Bedenkingen (VVGB). De datum 1 november kunt u vast noteren in de fietsagenda, want dat zal het beslismoment worden over de zoutwinning. Tenminste, voor zover we dat nu weten. Het zal ons ook niet verbazen als deze wordt uitgesteld, omdat er (weer) aanvullende documenten op tafel komen.

Even terug in de tijd, want het is zoals het lijkt. Sinds vorig jaar deze tijd is de procedure rondom VVGB blijven hangen in rondjes draaien. Het heeft er alle schijn van dat de Raad geen “Nee” mag zeggen tegen een VVGB en dat er net zo lang wordt getrokken, geduwd, gemolken, paginagroteadvertentiesindekrant, smeergeldbelovenaanHaaksbergen totdat we zwichten onder de zoutlobby en Nobian vrijelijk zijn gang kan gaan. De druk op de Gemeenteraadsleden door Nobian, de Gemeente Hengelo en Enschede, VNO-NCW, FNV en Twence (om een paar usual suspects te noemen) neemt buitengewone proporties aan. En naarmate de tijd verstrijkt wordt die campagne steeds schaamtelozer. De politieke lobby kreeg allereerst vorm in de persoon van verkenner Bernard Wientjes. De opdracht van dhr. Wientjes was tussen de regels door kraakhelder en bekrachtigd door de Minister van EZK. Er moet een “Ja” komen en als er een “Nee” dreigt dan stellen we het besluitvormingsmoment uit. Aldus geschiede op 5 juli in een drukbezochte raadsvergadering. Dhr. Wientjes schreef een eindrapport en gaf de opdracht om het vertrouwen te herstellen, zorgen weg te nemen en de tijdsdruk te verminderen voor een weloverwogen besluitvorming. En er moest een procesbegeleider worden aangesteld om deze drie punten gestalte te geven.

De procesbegeleider is aangesteld in de persoon van Han ten Broeke. Geen onbekende in de kringen van het Ja-kamp. Dhr. ten Broeke gaat de raadsleden helpen en het proces begeleiden richting besluitvorming over de VVGB Ja/Nee. De mist over de persoonlijke overtuiging van Ten Broeke heeft hij uitgelegd in een raadsbijeenkomst; hij is niet neutraal maar kan wel doen alsof. De vraag waarom de Haagse lobby zich zo nadrukkelijk mengt in lokale besluitvorming is niet gesteld, maar was wel een goede vraag geweest.

Han ten Broeke gaat proberen om de raadsleden te helpen die nog in dubio zitten over hun stemgedrag “om een weloverwogen en comfortabel besluit te nemen. Een besluit dat ze ook decennia na dato kunnen uitleggen aan toekomstige generaties.” En na zijn eerste verkennende gesprekken is het hoge woord eruit. Nee zeggen tegen VVGB is ook een besluit. De opdracht aan onze raadsleden is hiermee direct kraakhelder; stel de goede vragen als je deze nog hebt, dan kunnen we 1 november stemmen.  

Naar aanleiding van de verkennende gesprekken van Wientjes is vastgesteld dat het tot nu “geheime” winningsplan (waarin Nobian aangeeft hoe ze gaan winnen, wat de gevolgen zijn van winning en hoe de cavernes worden achter gelaten) openbaar moest worden gemaakt. Dat was een opmerkelijke zet van Wientjes. Allereerst omdat het winningsplan tot nu alleen ter inzage lag voor experts. Wat er onder de grond gebeurt is niet aan leken om te beoordelen was het devies. Waarom nu opeens wel? Ten tweede is openbaar maken opmerkelijk, want het winningsplan spreekt niet louter in het voordeel van Nobian. De adviezen van SodM en TNO zijn niet heel moeilijk te vatten. Kort gezegd stellen zij dat op basis van het winningsplan en de onbekenden die daarin genoemd zijn de zoutwinning evengoed kan worden geweigerd.

Wat was dan het doel van openbaar maken? Volgens ons om tijd te rekken en de besluitvorming nog diffuser te maken. Hoe dan ook kwam er meer papier op tafel en werd van onze raadsleden gevraagd om ook hierover een mening te vormen. Daarmee kwam de besluitvorming onder tijdsdruk en moest er dus worden uitgesteld volgens een aantal fracties die niet zo snel konden lezen. Frappant bij deze lokale politieke draaimolen is dat onze lokale fracties (Team DAP en in mindere mate Nieuw Haaksbergen) ook heel makkelijk over lokaal belang heen stappen en multinationals het buitengebied laten beheersen. Het is te hopen dat ook deze raadsfracties de goede vragen stellen bij de procesbegeleider zodat ook zij weloverwogen, comfortabel en uitlegbaar naar toekomstige generaties hun lokale oordeel kunnen vellen.  

We staan nu letterlijk aan de vooravond van een excursie naar Heiligerlee/Groningen. We hebben als werkgroep contact met de belangengroep Mijnendijnbelang in Heiligerlee. Heiligerlee heeft ook Nobian als zoutwinner en volgens ons zijn de problemen die momenteel daar spelen ons voorland. De problemen aldaar liegen er niet om. Heiligerlee maakt nu mee wat ons over 10 jaar te wachten staat. We hebben deze excursie keurig voorgelegd bij de Gemeenteraad, maar dit initiatief werd opeens overgenomen door de procesbegeleider. Reden is dat hij van mening is dat wij een te eenzijdig beeld schetsen van de zoutwinning aldaar. Tja, je kunt het nu eenmaal niet mooier maken dat het is? Maar eind goed al goed. Er gaat een grote afvaardiging van de Haaksbergse gemeenteraad naar Groningen. Hopelijk vinden deze raadsleden daar de informatie die nodig is om weloverwogen, comfortabel en uitlegbaar naar toekomstige generaties hun besluit te funderen. Tevens zullen er een aantal leden van de werkgroep LDHNZ aanschuiven bij het gesprek met de stichting Mijnendijnbelang. Er gaat niets boven Groningen!

Wij volgen alle processen kritisch en proberen natuurlijk onze stem te laten horen. Maar uiteindelijk is het aan de raadsleden hoe dit dossier zich voort sleept. Wij overleggen achter de schermen frequent met bijna alle betrokken partijen. Wel vaak, of eigenlijk altijd, op eigen verzoek. Want ondanks dat burgerparticipatie het toverwoord is bij uitstek (en bij vergunningsaanvragen veelvuldig als elementair onderdeel van de besluitvorming genoemd wordt) lijkt het alsof je bij dit soort processen alleen mag participeren als jouw mening past. Daarom is en blijft het van enorm belang om voortvarend en actief te zijn bij alle betrokkenen. Anders wordt er veel over ons gesproken maar niet met ons.

Tot 1 november! Op de fiets.

Namens LDHNZ,

Epi Winkelhuis en Ludwig ten Broeke.